Κοινός Τόπος για τα Κοινά
Η ιστορία έχει αποδείξει ότι όσο η ανθρώπινη ύπαρξη δομείται πάνω στον
άξονα του ατομισμού και της ιδιώτευσης, τόσο οι κοινωνίες αποτελούν
εύκολα διαχειρίσιμα και κατευθυνόμενα υποχείρια για το εκάστοτε δίκτυο
εξουσίας. Σε μια κατάσταση πολυεπίπεδης συστημικής κρίσης όπως η
σημερινή, όπου επιπλέον το παγκόσμιο και εγχώριο πολιτικοοικονομικό
κατεστημένο μάς στερεί τα εργαλεία για να φτάσουμε στην προσωπική
και κοινωνική μας συνείδηση και αυτοπροσδιορισμό, οι επιλογές που μας
δίνονται είναι λίγες και συγκεκριμένες: να μείνουμε απαθείς και να
εξαντλήσουμε τη κοινωνική μας ύπαρξη και διεκδίκηση μέσα από την
εικονική πραγματικότητα μιας οθόνης, να απομονωθούμε από τους
συνανθρώπους μας και να επιδιώξουμε κάποια αυτάρκεια εγωκεντρικά
και αυτάρεσκα, ή τελικά να μάθουμε μοιρολατρικά να συμβιώνουμε με
την απογοήτευση και τον θυμό.
Από αυτή τη σκοπιά, η σημερινή κρίση είναι βαθιά αξιακή και όχι μόνο
οικονομική. Μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, παρά την φαινομενικά ιδανική
συγκυρία, δυσκολεύεται να αντιληφθεί την ουσία της σημερινής
κατάστασης και εξαπατάται ή αυταπατάται πως η βελτίωση της
καθημερινότητάς της θα έρθει μέσα από τους ίδιους μηχανισμούς του
νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού που την οδήγησαν στο σημερινό
πολυεπίπεδο αδιέξοδο.
Πολλοί φαίνεται να έχουν πειστεί πως η ανάπτυξη, ανατροφοδοτούμενη
από την επανέναρξη της ιδιωτικής κατανάλωσης και από τις επενδύσεις
στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και του δημόσιου χώρου, είναι η
λύση που φυσιολογικά θα έρθει και θα θεραπεύσει τις όποιες
συγκυριακές δυσκολίες. Όμως, νομοτελειακά, κανένα βιολογικό ή
κοινωνικό σύστημα που η διατήρησή του βασίζεται στην κατάχρηση φυσικών και ανθρώπινων πόρων, δεν
μπορεί να παραμείνει υγιές και να
επιβιώσει σε βάθος χρόνου. Επομένως,
είτε στο μακροπεριβάλλον του
πλανήτη, είτε στο μικροπεριβάλλον
ενός τόπου όπως η Κρήτη, η προοπτική
της ανάπτυξης με κάθε κόστος και
δίχως όρους αντί της ατομικής και
συλλογικής προκοπής, θα είναι
αδιέξοδη επειδή:
Ÿ είναι αυτοκαταστροφική η οικονομία που βασίζεται στην
υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων για την κάλυψη πλαστών
αναγκών και για τη συσσώρευση κέρδους,
Ÿ είναι απαξιωτική για την ανθρώπινη φύση και αποσυνθετική για την
κοινωνία η χωροταξία (πολεοδομική και ευρύτερη) με ταξικές και
κερδοσκοπικές οριοθετήσεις που αποξενώνουν τον πολίτη από το
δημόσιο χώρο,
Ÿ η εμπορευματοποίηση και η ιδιωτικοποίηση δεν μπορεί να είναι
μέθοδος ορθής διαχείρισης και προστασίας των φυσικών πόρων όπως
η γη, το νερό, η θάλασσα, ο αέρας, η βιοποικιλότητα και η
αγροβιοποικιλότητα,
Ÿ είναι ηθικά και υπαρξιακά απαράδεκτη η ατομική και κοινωνική
αποδοχή των παραπάνω σαν αυτονόητα, αναπόφευκτα ή θεμιτά.
Σε μία δεύτερη ανάγνωση της σημερινής πραγματικότητας, παρατηρούμε
ότι η κοινωνία μας έχει απεμπολήσει την υποχρέωση να προστατεύει και
να χρησιμοποιεί δίκαια και χωρίς υπερβολές τα δημόσια αγαθά είτε αυτά
αφορούν στους φυσικούς πόρους (γη, νερό, δάση, ακτές, θάλασσα,
φυσικό περιβάλλον) είτε στα μέχρι πρόσφατα δεδομένα σαν κοινωνικά
αγαθά (ενέργεια, νερό, δημόσιοι χώροι, υπηρεσίες υγείας και παιδείας).
Επιπλέον έχει αφήσει ανεξέλεγκτους ακόμα και αυτούς στους οποίους
θεσμικά έχει αναθέσει τη διαχείριση αυτών των αγαθών. Ακόμα και αν
αυτή η απεμπόληση θεωρείται αναμενόμενη για τις γενιές που
διαμορφώθηκαν κοινωνικοπολιτικά στις δεκαετίες της αποθέωσης της
ιδιωτικότητας, της πελατειακής συναλλαγής και του μικροσυμφέροντος,
είναι εντυπωσιακό ότι συνεχίζεται στον ίδιο ή μεγαλύτερο βαθμό σήμερα
που η ιδιωτική περιουσία (αποταμιεύσεις, κατοικία, αγροτική γη)
μεταβιβάζεται απολυταρχικά στους στυλοβάτες του συστήματος
(συστημικές τράπεζες, επενδυτικά funds) και το μόνο που έχει απομείνει
ουσιαστικά για να στηρίξει την κοινωνία στα όρια της επιβίωσης της είναι τα όποια κοινά αγαθά έχουν παραμείνει δημόσια.
Σε αυτό το πλαίσιο καλούμαστε από θέση κοινωνικής ευθύνης και
ατομικής αξιοπρέπειας να αποδομήσουμε τεκμηριωμένα και να
αντιδράσουμε δυναμικά στην προοπτική που διαγράφεται σαν
μονόδρομος για την κοινωνία και το περιβάλλον μέσα στο οποίο εκείνη
αναπτύσσεται και αποτελεί μέρος του. Είμαστε υποχρεωμένοι απέναντι
στις προηγούμενες και τις επόμενες γενιές και τους εαυτούς μας να
εξωτερικεύσουμε τη διαφωνία μας συλλογικά και οργανωμένα απέναντι
στο πολιτικοοικονομικό κατεστημένο και τους συστημικούς
παραπληροφοριοδότες, είτε πρόκειται για τα καθεστωτικά μέσα
ενημέρωσης, είτε για τους κάθε λογής ειδικούς και τεχνοκράτες έμπορους
της “αλήθειας” και της ελπίδας. Καλούμαστε λοιπόν να προστατέψουμε το
δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα των κοινών και να σταματήσουμε να
εκχωρούμε εν λευκώ τη διαχείρισή τους σε υπηρεσίες και φορείς
παθητικούς και αποπροσανατολισμένους ή αδιάφορους όσον αφορά στον
κοινωνικό τους ρόλο. Καλούμαστε να εμπεδώσουμε την ουσία, να
τεκμηριώσουμε την αξία (πέρα από οικονομικούς όρους) και να
υπερασπιστούμε τον δημόσιο κοινωνικό χαρακτήρα:
Ÿ των φυσικών πόρων που περιλαμβάνουν, τα υπόγεια και επιφανειακά
νερά, τα δάση, τη θάλασσα, το τοπίο, το έδαφος και το υπέδαφος, είτε
στηρίζουν παραγωγικές δραστηριότητες είτε όχι, τη βιοποικιλότητα
είτε αφορά καλλιεργούμενα είδη και παραδοσιακές ποικιλίες είτε τη
φυσική βιοποικιλότητα,
Ÿ του δημόσιου χώρου που
περιλαμβάνει την ύπαιθρο
και τον αιγιαλό, τον
κοινόχρηστο αστικό χώρο,
τις δημόσιες υποδομές
(δρόμοι, λιμάνια,
αεροδρόμια), τους
χώρους πολιτισμικής και
ιστορικής σημασίας και τις
προστατευόμενες
περιοχές,
Ÿ των αγαθών όπως η
ενέργεια, το νερό, η υγεία,
η παιδεία, η στέγη, και των
δημόσιων υπηρεσιών που
τα παρέχουν,Η μόνη αξιοποίηση της κοινών αγαθών και της δημόσιας περιουσίας που
μπορεί να υπηρετήσει το κοινό καλό είναι αυτή που θα καθοδηγείται από
το ταμείο της γνώσης, της
εμπειρίας και της αλληλεγγύης
της κοινωνίας, με σεβασμό
στο περιβάλλον. Οι μόνες
επενδύσεις που η κοινωνία
μπορεί και πρέπει να
επιτρέψει επάνω στο δημόσιο
χώρο, στη φύση και στο
ανθρώπινο δυναμικό του
τόπου, είναι οι επενδύσεις
στην παιδεία και την
προοπτική των επόμενων
γενεών να απαλλαγούν από
τις παθογένειες που εμείς με την ανοχή, την αποχή ή την ανάθεση
επιτρέψαμε να συμβούν.
Πρέπει να το πιστέψουμε και να το κάνουμε κατανοητό προς όλους ότι
οποιαδήποτε πολιτική οποιουδήποτε ιδεολογικού πλαισίου για τη
διαχείριση των κοινών αγαθών πρέπει να είναι προσανατολισμένη στο
κοινό όφελος, να είναι συμφωνημένη με τους πολίτες ως απόρροια
συλλογικών διαδικασιών και να επιτρέπει την εφαρμογή μοντέλων
χρήσης των κοινών στον αντίποδα του ατομισμού, του αποκλεισμού, της
συσσώρευσης και της κερδοσκοπίας. Η κοινή λογική μπορεί από κάποιους
να είναι υπερεκτιμημένη ή υποτιμημένη σαν έννοια, αλλά σε κάθε
περίπτωση, σε ότι αφορά τα κοινά πρέπει όλοι να δουλέψουμε για να
αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο.
Πρωτοβουλία Συνεννόησης για τα Κοινά
prwsykoi@gmail.com
Η ιστορία έχει αποδείξει ότι όσο η ανθρώπινη ύπαρξη δομείται πάνω στον
άξονα του ατομισμού και της ιδιώτευσης, τόσο οι κοινωνίες αποτελούν
εύκολα διαχειρίσιμα και κατευθυνόμενα υποχείρια για το εκάστοτε δίκτυο
εξουσίας. Σε μια κατάσταση πολυεπίπεδης συστημικής κρίσης όπως η
σημερινή, όπου επιπλέον το παγκόσμιο και εγχώριο πολιτικοοικονομικό
κατεστημένο μάς στερεί τα εργαλεία για να φτάσουμε στην προσωπική
και κοινωνική μας συνείδηση και αυτοπροσδιορισμό, οι επιλογές που μας
δίνονται είναι λίγες και συγκεκριμένες: να μείνουμε απαθείς και να
εξαντλήσουμε τη κοινωνική μας ύπαρξη και διεκδίκηση μέσα από την
εικονική πραγματικότητα μιας οθόνης, να απομονωθούμε από τους
συνανθρώπους μας και να επιδιώξουμε κάποια αυτάρκεια εγωκεντρικά
και αυτάρεσκα, ή τελικά να μάθουμε μοιρολατρικά να συμβιώνουμε με
την απογοήτευση και τον θυμό.
Από αυτή τη σκοπιά, η σημερινή κρίση είναι βαθιά αξιακή και όχι μόνο
οικονομική. Μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, παρά την φαινομενικά ιδανική
συγκυρία, δυσκολεύεται να αντιληφθεί την ουσία της σημερινής
κατάστασης και εξαπατάται ή αυταπατάται πως η βελτίωση της
καθημερινότητάς της θα έρθει μέσα από τους ίδιους μηχανισμούς του
νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού που την οδήγησαν στο σημερινό
πολυεπίπεδο αδιέξοδο.
Πολλοί φαίνεται να έχουν πειστεί πως η ανάπτυξη, ανατροφοδοτούμενη
από την επανέναρξη της ιδιωτικής κατανάλωσης και από τις επενδύσεις
στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και του δημόσιου χώρου, είναι η
λύση που φυσιολογικά θα έρθει και θα θεραπεύσει τις όποιες
συγκυριακές δυσκολίες. Όμως, νομοτελειακά, κανένα βιολογικό ή
κοινωνικό σύστημα που η διατήρησή του βασίζεται στην κατάχρηση φυσικών και ανθρώπινων πόρων, δεν
μπορεί να παραμείνει υγιές και να
επιβιώσει σε βάθος χρόνου. Επομένως,
είτε στο μακροπεριβάλλον του
πλανήτη, είτε στο μικροπεριβάλλον
ενός τόπου όπως η Κρήτη, η προοπτική
της ανάπτυξης με κάθε κόστος και
δίχως όρους αντί της ατομικής και
συλλογικής προκοπής, θα είναι
αδιέξοδη επειδή:
Ÿ είναι αυτοκαταστροφική η οικονομία που βασίζεται στην
υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων για την κάλυψη πλαστών
αναγκών και για τη συσσώρευση κέρδους,
Ÿ είναι απαξιωτική για την ανθρώπινη φύση και αποσυνθετική για την
κοινωνία η χωροταξία (πολεοδομική και ευρύτερη) με ταξικές και
κερδοσκοπικές οριοθετήσεις που αποξενώνουν τον πολίτη από το
δημόσιο χώρο,
Ÿ η εμπορευματοποίηση και η ιδιωτικοποίηση δεν μπορεί να είναι
μέθοδος ορθής διαχείρισης και προστασίας των φυσικών πόρων όπως
η γη, το νερό, η θάλασσα, ο αέρας, η βιοποικιλότητα και η
αγροβιοποικιλότητα,
Ÿ είναι ηθικά και υπαρξιακά απαράδεκτη η ατομική και κοινωνική
αποδοχή των παραπάνω σαν αυτονόητα, αναπόφευκτα ή θεμιτά.
Σε μία δεύτερη ανάγνωση της σημερινής πραγματικότητας, παρατηρούμε
ότι η κοινωνία μας έχει απεμπολήσει την υποχρέωση να προστατεύει και
να χρησιμοποιεί δίκαια και χωρίς υπερβολές τα δημόσια αγαθά είτε αυτά
αφορούν στους φυσικούς πόρους (γη, νερό, δάση, ακτές, θάλασσα,
φυσικό περιβάλλον) είτε στα μέχρι πρόσφατα δεδομένα σαν κοινωνικά
αγαθά (ενέργεια, νερό, δημόσιοι χώροι, υπηρεσίες υγείας και παιδείας).
Επιπλέον έχει αφήσει ανεξέλεγκτους ακόμα και αυτούς στους οποίους
θεσμικά έχει αναθέσει τη διαχείριση αυτών των αγαθών. Ακόμα και αν
αυτή η απεμπόληση θεωρείται αναμενόμενη για τις γενιές που
διαμορφώθηκαν κοινωνικοπολιτικά στις δεκαετίες της αποθέωσης της
ιδιωτικότητας, της πελατειακής συναλλαγής και του μικροσυμφέροντος,
είναι εντυπωσιακό ότι συνεχίζεται στον ίδιο ή μεγαλύτερο βαθμό σήμερα
που η ιδιωτική περιουσία (αποταμιεύσεις, κατοικία, αγροτική γη)
μεταβιβάζεται απολυταρχικά στους στυλοβάτες του συστήματος
(συστημικές τράπεζες, επενδυτικά funds) και το μόνο που έχει απομείνει
ουσιαστικά για να στηρίξει την κοινωνία στα όρια της επιβίωσης της είναι τα όποια κοινά αγαθά έχουν παραμείνει δημόσια.
Σε αυτό το πλαίσιο καλούμαστε από θέση κοινωνικής ευθύνης και
ατομικής αξιοπρέπειας να αποδομήσουμε τεκμηριωμένα και να
αντιδράσουμε δυναμικά στην προοπτική που διαγράφεται σαν
μονόδρομος για την κοινωνία και το περιβάλλον μέσα στο οποίο εκείνη
αναπτύσσεται και αποτελεί μέρος του. Είμαστε υποχρεωμένοι απέναντι
στις προηγούμενες και τις επόμενες γενιές και τους εαυτούς μας να
εξωτερικεύσουμε τη διαφωνία μας συλλογικά και οργανωμένα απέναντι
στο πολιτικοοικονομικό κατεστημένο και τους συστημικούς
παραπληροφοριοδότες, είτε πρόκειται για τα καθεστωτικά μέσα
ενημέρωσης, είτε για τους κάθε λογής ειδικούς και τεχνοκράτες έμπορους
της “αλήθειας” και της ελπίδας. Καλούμαστε λοιπόν να προστατέψουμε το
δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα των κοινών και να σταματήσουμε να
εκχωρούμε εν λευκώ τη διαχείρισή τους σε υπηρεσίες και φορείς
παθητικούς και αποπροσανατολισμένους ή αδιάφορους όσον αφορά στον
κοινωνικό τους ρόλο. Καλούμαστε να εμπεδώσουμε την ουσία, να
τεκμηριώσουμε την αξία (πέρα από οικονομικούς όρους) και να
υπερασπιστούμε τον δημόσιο κοινωνικό χαρακτήρα:
Ÿ των φυσικών πόρων που περιλαμβάνουν, τα υπόγεια και επιφανειακά
νερά, τα δάση, τη θάλασσα, το τοπίο, το έδαφος και το υπέδαφος, είτε
στηρίζουν παραγωγικές δραστηριότητες είτε όχι, τη βιοποικιλότητα
είτε αφορά καλλιεργούμενα είδη και παραδοσιακές ποικιλίες είτε τη
φυσική βιοποικιλότητα,
Ÿ του δημόσιου χώρου που
περιλαμβάνει την ύπαιθρο
και τον αιγιαλό, τον
κοινόχρηστο αστικό χώρο,
τις δημόσιες υποδομές
(δρόμοι, λιμάνια,
αεροδρόμια), τους
χώρους πολιτισμικής και
ιστορικής σημασίας και τις
προστατευόμενες
περιοχές,
Ÿ των αγαθών όπως η
ενέργεια, το νερό, η υγεία,
η παιδεία, η στέγη, και των
δημόσιων υπηρεσιών που
τα παρέχουν,Η μόνη αξιοποίηση της κοινών αγαθών και της δημόσιας περιουσίας που
μπορεί να υπηρετήσει το κοινό καλό είναι αυτή που θα καθοδηγείται από
το ταμείο της γνώσης, της
εμπειρίας και της αλληλεγγύης
της κοινωνίας, με σεβασμό
στο περιβάλλον. Οι μόνες
επενδύσεις που η κοινωνία
μπορεί και πρέπει να
επιτρέψει επάνω στο δημόσιο
χώρο, στη φύση και στο
ανθρώπινο δυναμικό του
τόπου, είναι οι επενδύσεις
στην παιδεία και την
προοπτική των επόμενων
γενεών να απαλλαγούν από
τις παθογένειες που εμείς με την ανοχή, την αποχή ή την ανάθεση
επιτρέψαμε να συμβούν.
Πρέπει να το πιστέψουμε και να το κάνουμε κατανοητό προς όλους ότι
οποιαδήποτε πολιτική οποιουδήποτε ιδεολογικού πλαισίου για τη
διαχείριση των κοινών αγαθών πρέπει να είναι προσανατολισμένη στο
κοινό όφελος, να είναι συμφωνημένη με τους πολίτες ως απόρροια
συλλογικών διαδικασιών και να επιτρέπει την εφαρμογή μοντέλων
χρήσης των κοινών στον αντίποδα του ατομισμού, του αποκλεισμού, της
συσσώρευσης και της κερδοσκοπίας. Η κοινή λογική μπορεί από κάποιους
να είναι υπερεκτιμημένη ή υποτιμημένη σαν έννοια, αλλά σε κάθε
περίπτωση, σε ότι αφορά τα κοινά πρέπει όλοι να δουλέψουμε για να
αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο.
Πρωτοβουλία Συνεννόησης για τα Κοινά
prwsykoi@gmail.com
www.koinos-topos.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου