ΤΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΠΑΤΕΡΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ, ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ΣΤΟ ΔΙΗΝΕΚΕΣ

                                  ΟΙ  ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ     

       Κάθε χρόνο τέτοια μέρα, οι άνθρωποι των γραμμάτων  τιμούμε τους τρεις αυτούς μεγάλους  αγίους της εκκλησίας μας, τον Βασίλειο τον μέγα, το Γρηγόριο το θεολόγο και τον Ιωάννη τo Χρυσόστομο.

                                      Αναγνωρίζοντάς τη σημαντική τους προσφορά, τους προβάλλουμε  σαν διαχρονικά πρότυπα δασκάλων και μαθητών.

Και οι τρεις υπήρξαν αξιοθαύμαστοι σαν κοινωνικοί εργάτες, σαν άνθρωποι αγάπης, σαν αγωνιστές της αλήθειας και της δικαιοσύνης, σαν συγγραφείς και ποιητές, σαν ασκητές, σαν λειτουργοί και ιεράρχες, σαν άνθρωποι υπομονής ,καλοσύνης και ψυχικής ευγένειας.

Υπήρξαν  ξεχωριστοί και πρωτοποριακοί, όπως πρέπει να είναι κάθε πνευματικός άνθρωπος και ιδιαίτερα κάθε παιδαγωγός και κατάφεραν να προχωρήσουν μπροστά από την εποχή τους και να χαράξουν πορεία για τους υπόλοιπους.  Ζώντας σε μια εποχή έντονων προκαταλήψεων, αδικίας, βίας, καταπίεσης και σκοταδισμού, οι τρεις Ιεράρχες κατάφεραν να μη γίνουν παθητικοί αποδέκτες ξερών γνώσεων, αλλά δυναμικοί φορείς της αλήθειας. Η διδασκαλία τους δεν υπήρξε ποτέ άρνηση της ζωής και του κόσμου.  Τα κοινωνικά προβλήματα της αδικίας, της εκμετάλλευσης των αδυνάτων , της φτωχοποίησης του λαού, και της αλαζονείας της εξουσίας τους απασχόλησαν τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά.    Στο έργο των τριών Ιεραρχών έχουν συνδυαστεί αρμονικά η υγιής αρχαιοελληνική σκέψη και το καθαρό χριστιανικό πνεύμα.                                                                                            Η αγάπη τους για τη μόρφωση υπήρξε παραδειγματική και γι αυτό σπούδασαν όλες τις τότε γνωστές επιστήμες. Ως μαθητές αντιτάχθηκαν στο ρεύμα των πολλών και δεν επέτρεψαν να τους παρασύρουν τα ψεύτικα  είδωλα της εποχής τους. Ως φωτισμένοι δάσκαλοι μίλησαν και έγραψαν ανεκτίμητους θησαυρούς συγγραμμάτων που οδήγησαν , ενέπνευσαν και φώτισαν την πορεία της εκκλησίας  και σήμερα ακούγονται ακομα πιο επίκαιρα.   Παραθέτω μερικά μόνο χαρακτηριστικά  αποσπάσματα:  α. Για την αγωγή και την συμπεριφορά των νέων ο Μ. Βασίλειος τονίζει:«Χρειάζεται ὁ νέος νά μάθει νά ἐρωτᾶ χωρίς ἐριστικότητα καί νά ἀπαντᾶ χωρίς ὑπεροψία. Νά μή διακόπτει τόν συνομιλητή του, οὔτε νά παρεμβάλλει τά δικά του λόγια ἐπιδεικτικά. Ἄν ἔχει διδαχθῆ κάτι ἀπό ἄλλον νά μήν τό κρύβει σά νά ἦταν δική του σκέψη, ἀλλά νά φανερώνει τίνος εἶναι».

β. Ποιος είναι ο καλός δάσκαλος;

Σύμφωνα με τον  Χρυσόστομο:«Ὁ καλός δάσκαλος εἶναι ἀπαλλαγμένος ἀπό φθόνο καί ἔπαρση. Θέλει οἱ ἀρετές νά γίνουν κοινό κτῆμα τῶν μαθητῶν του, θέλει μόνο νά τούς ἐξισώσει σέ ὅλα μέ τόν ἑαυτό του».Κι αλλού:  «Γιατί αὐτό κυρίως εἶναι τό γνώρισμα τοῦ πραγματικοῦ δασκάλου, τό νά συμπάσχει στίς συμφορές τῶν μαθητῶν του, τό νά θρηνεῖ καί νά πενθεῖ γιά τά τραύματα αὐτῶν πού ἔχει στήν εὐθύνη του» .  Σωστός δάσκαλος λέει ο Χρυσόστομος στην 30η ομιλία του  είναι αυτός «που διδάσκει μᾶλλον παρά πού ἐλέγχει, που παιδαγωγεῖ παρά πού τιμωρεῖ, που βάζει τάξη παρά πού διαπομπεύει».

γ. Ποιος είναι αληθινά μορφωμένος;

Ας  ακούσουμε την άποψη του αγίου Γρηγορίου: «Γιά μένα δέν εἶναι σοφός ἐκεῖνος πού ἔχει σοφία λόγου, οὔτε ἐκεῖνος πού παρουσιάζει  εὐφράδεια ἀλλά ἔχει ἄστατη καί ἀδιαμόρφωτη ψυχή.  Σοφό θεωρῶ ἐκεῖνον πού μπορεί να λέει  λίγα περί ἀρετῆς, ἀλλά παρουσιάζει πολλά μέ τή ζωή του καί ἐπιβεβαιώνει μέ τήν πράξη, τήν ἀξιοπιστία τοῦ λόγου του.

Κι αλλού: «Σοφία εἶναι τό νά γνωρίζει κανείς τόν ἑαυτό του καί νά μήν ὑπερηφανεύεται»                                                                               Η  Ελληνορθόδοξη Παιδεία έτσι όπως τη βίωσαν και την εισηγήθηκαν οι τρεις Ιεράρχες, έχει στο επίκεντρό της τον άνθρωπο. Αυτή την παιδεία την μετέδωσαν με τη ζωή τους και το παράδειγμα τους και όχι μόνο  με τη διδασκαλία τους. Δεν αρκεί να μιλούμε για αξίες και ιδανικά, αλλά πρέπει αυτά να εμπνέουν πρώτα τη δική μας ζωή. Αυτούς τους μελίρρυτους ποταμούς της σοφίας   πρέπει να μελετήσουν όλοι εκείνοι που θέλουν να διδάξουν, χωρίς πρώτα οι ίδιοι να έχουν διδαχθεί. Όλοι αυτοί που υποκριτικά  λένε ότι φτιάχνουν ένα καλύτερο μέλλον για τα  παιδιά μας καταστρέφοντας την παιδεία και καταπατώντας  την ηθική μας και τον πολιτισμό μας,  που κατηγορούν τους νέους ότι δεν έχουν οράματα, ενώ αρνούνται  ν’ ακούσουν  τις φωνές τους.   Σε μια εποχή που οι μαθητές αναγκάζονται να απομνημονεύουν ξερές γνώσεις αποκομμένες από τη ζωή και τα ενδιαφέροντά τους, που ο καταναλωτισμός προβάλλει σαν ύψιστο ιδανικό της ζωής την απόκτηση ολοένα και περισσότερων χρημάτων, σε μια εποχή που άνθρωποι ανάξιοι και αμόρφωτοι αποφασίζουν για την ζωή μας , σε μια κοινωνία του φαίνεσθε και όχι του είναι ,δεν έχουμε πού  αλλού να στρέψουμε τα μάτια μας. Οι τρεις αυτοί μεγάλοι φωστήρες της τρισηλίου θεότητος, ο Βασίλειος ο μέγας, ο θεολόγος Γρηγόριος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στέκονται μπροστά μας ακέραιοι και σεμνοί σαν δωρικές κολώνες, αθάνατα πρότυπα πνευματικού κάλλους διασώζοντας το ανθρώπινο πρόσωπο σ΄όλο του το μεγαλείο.    Η  εκπαιδευτική κοινότητα λοιπόν και φυσικά η ελληνική κοινωνία ας εμπνευστεί από το ήθος των Τριών Ιεραρχών και ας αντλήσει από την διδασκαλία τους στοιχεία που θα βοηθήσουν στην ουσιαστική ανανέωση της παρεχόμενης παιδείας,  με κεντρικά σημεία προσανατολισμού τον άνθρωπο, την πραγματική μόρφωση,  το σεβασμό του διαφορετικού, το πνεύμα συνεργασίας, την καταπολέμηση κάθε είδους  ρατσισμού και ξενοφοβίας  και την ειρήνη. Να βάλουμε την αγάπη ξανά στο κέντρο του σχολείου και της ζωής μας, να μιλήσουμε στις ψυχές των μαθητών  και να τους κάνουμε να ονειρεύονται και να δημιουργούν.

ΒΛΑΣΗΣ  ΜΕΛΕΣΣΑΝΑΚΗΣ

ΔΑΣΚΑΛΟΣ 9/ΘΕΣΙΟ Δ.Σ. ΓΟΥΡΝΩΝ

*Λόγος που εκφωνήθηκε στις 30/1/2017 στον εκκλησιασμό του σχολείου  ,  στον Ι.Ν. του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στις Γούρνες Χερσονήσου.